Međunarodni aerodrom Sarajevo

Aerodrom Sarajevo-Ilidža je svečano otvoren za civilni zračni saobraćaj 2. juna 1969. godine.

Zračni putnički promet na našim prostorima je započet još pred Drugi svjetski rat. Linija Beograd – Sarajevo – Podgorica je otvorena već 1930. godine. U tom periodu se koristi vojni aerodrom u Rajlovcu. Na pomenutoj relaciji su letjeli manji putnički avioni, a civilni saobraćaj obavlja beogradsko vazhduhoplovno društvo Aeroput francuskim letjelicama Potez 29.

Tokom Drugog svjetskog rata obustavljaju se sve civilne zrakoplovne aktivnosti na cijeloj teri­toriji tadašnje Kraljevine Jugoslavije. Po okončanju rata, od 1947. godine, ponovo je uspostavljen redovni civilni zračni saobraćaj prema Sarajevu, linijama između Sarajeva, Beograda i Zagreba. Saobraćaj obavlja nova jugoslavensko-sovjetska kompanija JUSTA, preko aerodroma u Butmiru. Ova kompanija radi nešto duže od godinu, jer se odlukom Vlade tadašnje Federativne Narodne Republike Jugoslavije, zbog sukoba sa SSSR-om, osniva do­maća kompanija Jugoslovenski aerotransport, poznatija kao JAT. Glavninu JAT-ove flote u to doba čine letjelice Dakota DC-3 sa 24 putnička sjedišta. Takav saobraćaj je u funkciji u narednih 22 godine.

Izgradnja butmirskog Aerodroma

Zbog sve veće zahtjevnosti i potrebe za uvođenjem novih tipova mlaznih aviona, koji su zahtijevali čvrste betonske podloge manevarskih površina, sve prisutnija je ideja o gradnji novog sarajevskog aerodroma. Nakon dugogodišnjih analiza i ispitivanja pozicije budućeg aerodroma, odlučeno je da on budje lociran u Sarajevskom polju, u neposrednoj blizini postojećeg, tada travnatog, aerod­roma Butmir. Gradnja je počela krajem 1965. i trajala je nešto više od tri godine. Izgrađena je potrebna aerod­romska infrastruktura: pista, rulne staze, platforma, terminalna i upravna zgrada. Kontrolni toranj je također u sklopu aerodromske zgrade. Radionaviga­cijska (R/NAV) oprema na aerodromu omogućavala je prihvat svih vrsta letjelica do kategorije C, i u prilikama noćnog letenja i složenih meteo uvjeta.

Konačno, 2. juna 1969. godine, Aerodrom Sarajevo-Ilidža, kako je tada zvanično nazivan, svečano je otvoren za civilni zračni saobraćaj. Otvaranje novog međunarodnog aerodroma značilo je da se otvaraju novi putevi i mogućnosti za razvoj civilnog zrakoplovstva. Promet putnika i letjelica se u ovom razdoblju postepeno povećavao svake godine, ali je Sara­jevski aerodrom i dalje imao ulogu tzv. ‘feeding airport’, odnosno aerodroma koji je osiguravao putnike aerodromima u Beogradu i Zagrebu.

Glavna olimpijska saobraćajnica

Kandidaturom Sarajeva za Zimske olimpijske igre 1984. godine, javlja se potreba za proširenjem osnovnih kapaciteta Aerodroma, što je zahtjevalo produženje postojeće piste, izgradnju nove paralelne rulne staze, novog terminala i objekta Službe kontrole letenja s novim kontrolnim tornjem. a kako bi se smanjili operativni minimumi za operacije zrakoplova i time povećala frekvencija procedura slijetanja i polijetanja traže se i mogućnosti za instaliranje nove opreme. Ova zahtjevna ideja pretočena je u stvarnost prije samog početka ZOI ‘84. Pista je produžena za 150 metara, osposobljena je nova rulna staza, proširena operativna platforma. Instalirana je kompletna nova rasvjeta piste, prilaza i rulnica, nabavljena planirana navigacijska sredstva i na kraju izgrađena nova daleko funkcionalnija zgrada aerodromskog terminala. Terminalna zgrada dobila je sve sadržaje koji su uobičajeni na međunarodnim aerodromima, čime se Aerodrom Sarajevo svrstao u najopremljenije aerodrome u ovom dijelu Evrope. Sve je bilo spremno za početak Olimpijade.

Nešto prije samog početka i tokom Olimpijskih igara saobraćaj je znatno intenziviran, pa se dnevno obavljalo između 50 i 70 aviooperacija. Tada se po prvi put u Sarajevu desilo i slijetanje najvećeg JAT-ovog putničkog aviona DC-10, koji je došao direktno iz New Yorka. Osim toga, u više navrata je zabilježeno slijetanje velikih interkontinentalnih aviona tipa L-1011-Tristar, B-707, DC-8 i drugih. Posljednjeg dana Olimpijade ostvaren je rekordan dnevni promet, kada je više od 14.000 putnika otpremljeno bez ikakvog zastoja i greške u opsluživanju. Do početka agresije na BiH promet na sarajevskom Aerodromu se konstantno povećavao. Poseban doprinos tome je dala i lokalna čarter-aviokompanija Air Commerce, koja je od oktobra 1991. do marta 1992. godine prevezla više od 40.000 putnika.

Aerodrom pod opsadom

Pred početak opsade Sarajeva, na Aerodrom dolaze jedinice UNPROFOR-a. Motorizovana jedi­nica kanadske vojske stacionirana je na Aerodromu. Veliki broj porodice, pretežno pripadnika JNA, napuštaju Sarajevo vojnim avionima. Strani državljani također odlaze. Može se reći da agresija na Bosnu i Hercegovinu i opsada Sarajeva zvanično počinju okupa­cijom Sarajevskog aerodroma, koji zaposjeda jedinica bivše Jugoslavenske armije. U noći između 4. i 5. aprila 1992. godine pripadnici Vazduhoplovne akademije iz Rajlovca zauzimaju Aerodrom i drže ga u svojim rukama sve do polovine juna 1992. godine kada ga predaju srpskim paravojnim jedinicama, koje preuzimanjem Aerodroma počinju opštu pljačku i uništavanje opreme, radionavigacijskog sistema i svega što se nije dalo transportirati prema četničkoj teritoriji. To je bio period kada je civilno letenje sa i prema sarajevskom Aerodromu potpuno obustavljeno.

Jedinice UNPROFOR-a, koje se još nalaze na Aerodromu, postepeno počinju obnavljati vojni zračni promet. Mandat za to dobile su snage francuskog ratnog zrakoplovstva u sklopu detaširane zrakoplovne jedinice French DETAIR. Aerodrom isključivo služi vojnim snagama i dijelom za humanitarne letove, kako bi se opskrbilo stanovništvo Sarajeva neophodnim životnim namirnicama. Također, povremeno se obavljaju evakuacije teško ranjenih i bolesnih Sarajlija te prevoz ‘mirovnih’ delegacija.

U periodu od 1992. do 1995. godina traje vremenski najduži humanitarni zračni most za opskrbu jednog opsjednutog grada. Sa blizu 13.000 obavljenih letova i trajanjem dužim od tri godine, uveliko su premašeni obim i vrijeme zračnog mosta koji su zapadni saveznici poslije Drugog svjetskog rata uspostavili za opskrbu Zapadnog Berlina. Sve do izgradnje ratnog objekta Dobrinja – Butmir (Tunel spasa), koji je prokopan ispod piste Sarajevskog aerodroma, više od 800 ljudi je izgubilo život na prostoru aerodromskog kompleksa. To je bila posljedica pretrča­vanja aerodromske piste, zbog osnovne potrebe za životnim namirnicama, koje su se mogle nabaviti na slobodnim dijelovima u Butmiru i Hrasnici. Četnici locirani u neposrednoj blizini Aerodroma nemilosrdno tamane civile koji iz nužde pokušavaju preći na drugu stranu aerodroma.

Vraćanje primarne funkcije aerodromu

Od aprila 1996. godine civilne vlasti Bosne i Hercegovine preuzimaju upravu dijela sarajevskog Aerodroma. Od tog momenta počinje borba za vraćanje prave funkcije – civilnog zrakoplov­stva – Aerodromu Sarajevo. Počinje se praktično od nule. Aerodromu je doniran dio polovne opreme, sanirana je sortirnica i pretvorena u improvizirani terminal. Radnici nakon kratke obuke u Turskoj zauzimaju svoja radna mjesta i polako se kreće u normalizaciju života i civilnog saobraćaja.

Sarajevski aerodrom je ponovo otvaren za civilni promet 16. augusta 1996. godine. Odmah po otvaranju Aerodroma, Croatia Airlines uspostavlja vezu između Sarajeva i Zagreba, a turska kompanija Top Air između Sarajeva i Istanbula. Do kraja 1996. godine, Aerodrom Sarajevo ostvaruje promet od 26.000 putnika i u Bosni i Hercegovini je jedini aero­drom u funkciji civilnog zrakoplovstva. Sanirane su sve manevarske površine, tehnički objekti aerodroma i objekat kontrole letenja s kontrolnim tornjem.

Od rekonstrukcije do danas

Generalna rekonstrukcija aerodromske terminalne zgrade s novom tehnologi­jom i opremom vrhunskog kva­liteta uspješno se završava po­četkom 2001. godine. Svečanim otvorenjem u martu 2001. Međunarodni Ae­rodrom Sarajevo konačno kompletira sve potrebne sadržaje za komforan putnički promet, čime i zvanično počinje novo razdoblje kvalitetnog rada i vrhunskih rezultata.

Sarajevo kao glavni grad i sjedište velikog broja am­basada postaje zanimljiva de­stinacija za mnoge poznate aviokompanije. Veliki broj kompanija svoje letove rezerviše za Sarajevo pa tako na butmirski Aerodrom danas slijeću avioni sa markicama Lufthansa, Austrian Airlines, Turkish Airlines, Adria Airways, Croatia Airlines, German Wings…. Danas, sa oko 400 uposlenih i prometom većim od 600.000 putnika godišnje, sa preko 7.000 aviooperacija, prevozom više od dva miliona kilograma cargo-roba, Međunarodni Aerodrom Sarajevo se uspješno uzdigao od ratnog pepela do tehnološkog operativnog maksimuma.

Aktuelno stanje letova na Međunarodnom aerodromu Sarajevo saznajte OVDJE »