Merlinka u Sarajevu

Sarajevski otvoreni centar će u periodu od 15. do 17. marta 2013. godine, organizovati i ugostiti festival LGBT filma ´Merlinka u Sarajevu´. Festival će otvoriti igrani film ´Marble Ass´, režisera Želimira Žilnika, u kojem glumi i Merlinka po kojoj je festival i dobio ime 2009. godine u Beogradu.

Želimir Žilnik je rođen 1942. godine u Nišu, i jedan od začetnika žanra doku-drama. Poznat je po angažiranim i provokativnim dokumentarcima, te je nagrađivan na domaćim i međunarodnim filmskim festivalima. Žilnik se smatra za najupornijeg i najtvrdoglavijeg režisera koji u svojim filmskim ostvarenjima konstantno kritikuje politički sistem, kako nekadašnji komunistički, tako i današnji postkomunistički – demokratski.

Na samom početku karijere, filmom ´Rani radovi´ (1969) osvaja nagradu Zlatni medvjed na filmskom festivalu u Berlinu, kao i četiri nagrade u Puli, ali kako je film bio kritika socijalističke revolucije, zabranjen je u bivšoj Jugoslaviji. Tih godina su kritici bili izloženi svi režiseri tzv. crnog vala jugoslavenske kinematografije pa je Žilnik 1972. godine emigrirao u Njemačku gdje je radio na nezavisnim filmovima i dokumentarcima te se ubrzo potom našao na udaru vlasti zbog filma ´Raj. Jedna imperijalistička tragikomedija´ (1976), koji je asocirao na nikad razjašnjena ubistva terorističkog dvojca Ulrike Meinhof i Andreasa Baadera u zatvoru, te se zbog neregularnih papira krajem 1970-ih godina morao vratiti u Jugoslaviju.

Osamdesetih godina prošlog stoljeća, Žilnik za televiziju Beograd i TV Novi Sad režira seriju dobro pripremljenih televizijskih filmova i doku-drama koji su nagrađivani na televizijskim festivalima u zemlji i inostranstvu. Kroz tu saradnju, sredinom osamdesetih, nastaje i nekoliko igranih filmova koji u fokusu imaju nagovještaj političkih i socijalnih promjena, kao i nadolazećih tranzicija u zemlji. Tako 1985. godine snima film ´Lijepe žene prolaze kroz grad´, kojim opisuje nacionalističke napetosti u bivšoj Jugoslaviji.

Devedesetih godina, Žilnik realizuje niz igranih i dokumentarnih filmova na temu kataklizme na Balkanu, pa tako njegov dokumentarac ´Tito po drugi put među Srbima´ (1994) postaje video hit. U tom periodu, Žilnik režira ´Marble Ass´ (1995), koji suprostavlja dva lica ratnih devedesetih godina prošlog stoljeća u Srbiji, pričajući priču o Merlinki, transvestitu i prostitutki koja pacifikuje Balkan i brani Beograd obuzdavajući nasilnike, usamljene nesrećnike i napaljene mladiće koji bi svoju agresiju u suprotnom ispoljili nad djevojčicama, nezaštićenim majkama i bespomoćnim staricama. Film je 2005. godine dobio nagradu Teddy na Berlinaleu.

Nakon toga, Žilnik se počinje baviti temom nove Europe o čemu je snimio nekoliko iznimno zanimljivih i provokativnih dokumentarnih filmova od kojih je film ´Tvrđava Evropa´ dobio nagradu Viktor za najbolji film 2000. godine u Ljubljani, a film ´Kenedi se vraća kući´ je dobio nagradu Zlatna mimoza 2003. godine u Herceg Novom. Pomenuti filmovi, zajedno sa još par Žilnikovih ostvarenja iz tog perioda, prikazani su na preko 250 međunarodnih festivala i filmskih manifestacija. Žilnikov najnoviji film nosi naziv ´Stara škola kapitalizma´ (2009).

Uz kontinuirani rad na filmskoj produkciji, Žilnik se od 1997. godine bavi i pedagoškim radom – mentor je i izvršni producent niza međunarodnih filmskih radionica za studente iz regiona jugoistočne Evrope. Kao gostujući predavač sarađuje sa brojnim inostranim filmskim školama.

piše: Edita Miftari