Prema naređenju ustaškog upravitelja Sarajeva Maksa Luburića, 28. marta 1945,. godine na Marindvoru je obješeno 55 građana Sarajeva. Bilo je to tačno sedam dana prije bijega ovog zločinca pred partizanskim jedinicama koje su nadirale prema gradu. Od 18. februara do 4. aprila Luburić je sa svojim ustašama provodio najgori teror nad građanima Sarajeva, pobivši najmanje 783 Sarajlija.
Građani Sarajeva koje su ustaše objesile 28. marta 1945.
Vjekoslav Maks Luburić boravio je u Sarajevu od sredine februara 1945. godine sa zadatkom da stvori atmosferu straha među lokalnim stanovništvom, sprovodeći teror uz pomoć grupe ustaša iz svoje pratnje, kako bi se spriječila oružana pobuna u gradu, koja bi omela izvlačenje njemačkih snaga od Višegrada, preko Sarajeva, prema Bosanskom Brodu. Luburić je 18. febrara 1945. godine u Sarajevu organizovao “Stožer pukovnika Luburića”, koji je imenovao prijeki ratni sud.
Luburić se smještajem potpuno izdvojio od tadašnjih ustaških i njemačkih štabova i jedinica. Za sebe i svoje krvnike najprije je rezervisao zgradu u tadašnjoj Sokolskoj ulici na broju 10, a zatim je prešao u vilu “Folkert” ili “Berković” u ulici Skenderija. Zadržao je i kuću trgovca Babunovića u Đenetića čikmi i prostorije restorana “Gradski podrum”. Ove zgrade su preko noći postale kuće užasa.
U gradu je zavladao neviđeni teror, počela su masovna hapšenja. Građani su mislili da se uhapšeni odvode u logore ili su u nekom od sarajevskih zatvora. Međutim, Luburić je nastojao da kroz vrlo prepredenu igru “Stožera”, “Sudova” i “Branitelja” sakrije pravu istinu, oslabi budnost i omogući svojoj rulji krvnika da lakše hvataju i ubijaju svakog ko se iole suprotstavlja strahovladi njegove bande.
Vjekoslav Maks Luburić na ulicama Sarajeva
Svoju surovost i brutalnost podjednako je ispoljavao i na vojnicima, a naročito domobranima. Na smrt je osudio i strijeljao predsjednika domobranskog ustaškog suda u Sarajevu Ivana Klikića, zato što se “ogriješio” o ustaške zakone, prilikom suđenja izricao blage kazne i sudio ustašama.
Da bi još više zastrašili građane, ustaše su u noći između 27. i 28. marta 1945. godine od Fabrike duhana do Zemaljskog muzeja, objesili 55 građana.
Bilo je tu i muškaraca i žena, omladine i staraca. Među obješenima bio je i jedan broj policijskih činovnika. Prema kazivanjima nekih građana koji su stanovali u neposredoj blizini, jedan broj obješenih donesen je već poubijan, a drugi su ubijeni vješanjem. Kao razlog vješanja, u Večernjem listu od 28. marta 1945. godine, objavljeno je: “Kazna odmazde vješanjem zbog djela umorstva i atentata”. Navodno su od 22. do 24. marta 1945. ubijena četiri policijska agenta.
Na Maridvoru su obješeni: Omer Fazil Omer, Ragib Sarić, Ćamil Skando, Muradin Čobo, Hajro Hadžović, Mahmut Arslanagić, Hamid Avdić, Mustafa Spahalić, Hamid Talović, Hasan Hajdarević, Alija Meretlić, Salih Mujkanhodžić, Ahmed Vilogorac, Šućrija Lukavac, Afan Opijač, Huso Islamović, Lutvija Šaran, Pašo Avdić, Salko Zubčević, Avdo Mulahasanović, Edhem Kusturica, Pavle Pavlin, Anđa Buđen, Ragib Kreho, Omer Delalić, Edhem Sarić, Muhamed Potogija, Mehmed Karamehmedović, Suljo Pašić, Stanko Rojnik, Kasim Sarić, Žarko, Veljko i Zora Odović, Mane Levnajić, Ana (Anka) Pauković, Štefanija Čerkez, Ilijas Smajlagić, Stanislav Keško, Hašim Šukrin, Ines Samardžić, Hamdija Hodžić, Mustafa Ćemalović, Marinko Tuševljak, Dušan Močević, Vladimir Mirković, Milan Živak, Mićentije Tadić, Milosav Mikailović, Joco Likić, Miloš Čikić, Milorad Petrović, Borivoj Perić, srednjoškolci Vidoje Stević i Slobodan Nikolić.
Oglas – priekog ratnog suda stožera pukovnika Luburića – Sarajevo – kojim se građani Sarajeva osuđuju na smrtne i zatvorske kazne, od 29. marta 1945.
Ulice Sarajeva su 29. marta 1945. godine izlijepljene plakatima sa imenima i presudama tobožnjih prestupnika protiv Nezavisne države Hrvatske. Od 85 imenovanih, 44 su osuđeni na smrt strijeljanjem, a ostali na vremenske kazne od 3 godine do doživotne robije, dok su trojica osuđenih na smrt strijeljanjem “pomilovani” odlukom Luburića i osuđeni na vremenske kazne. Na plakatima su naznačeni brojevi i datumi presuda. S ovakvim plakatima o navodnim suđenjima i pomilovanjima, Luburić je želio prikazati kako on ipak postupa po nekakvim zakonima. Dešavalo se da u nedostatku branitelja, prilikom improvizovanih suđenja, član sudskog vijeća preuzme ulogu, što je bio vrlo smišljen paravan i prefrigani način sakrivanja najkrvavijih svirepih zločina. Veoma mali je broj preživjelih, onih koji su osuđeni na vremenske kazne, a vrlo veliki onih koji su mučeni i ubijani, a da nigdje nisu zapisani osim u srcima rodbine i prijatelja.
Žrtve iz Luburićevog stana
Tek poslije oslobođenja Sarajeva otkrivena je prava istina i jezivi dokazi zločinačkog nasilja nad Sarajlijama. Najstrašnija zvjerstva odigrala su se u vili “Berković”. Ta zgrada je bila čuvana stalnim stražama i ustaškim patrolama. Podrumske prostorije pretvorene su u najkrvavije mučilište. Ljudi koji su stanovali u neposrednoj blizini često su čuli užasne krike, vapaje, jauke i pucnje. Luburićevi zločinci su nastojali da prikriju šta se odigrava u kući, pa je neprestano svirala bučna muzika. U “kući užasa” pronađena su stravična svjedočanstva. Potoci zgrušane krvi prekrili su podrumske prostorije. Mesarske čengele, kazani za kuhanje živih ljudi, bodeži, pegle, dugački ekseri, dlijeta, kliješta… bili su sredstva za mučenje.
Otkopavanje ubijenih na Darivi
U obližnjem parku su otkopana 23 unakažena leša. Lica i dijelovi tijela su do te mjere unakaženi da ih je bilo teško prepoznati. Jedan broj su prepoznali po odjeći ili izrazitim karakteristikama na tijelu koje nisu uništene. Druga, još masovnija, grobnica, otkrivena je na Darivi gdje su otkopane 74 žrtve ustaškog terora. Na leševima ubijenih su takođe bili upadljivi tragovi divljanja i masakriranja.
Građani Sarajeva koje su ustaše objesile prije povlačenja 2. aprila 1945.
Dva dana prije ulaska partizana u grad, po Luburićevom naređenju ispražnjeni su svi ustaški zatvori. Preostalih oko 460 zatvorenika otpremljeni su posljednjim transportom za Jasenovac. Prema podacima Javnog tužilaštva Narodne reepublike Hrvatske, broj 105/48 od 13. septembra 1948. godine, u vezi sa saslušanjem Emila Tuka i procesom protiv Ljube Miloša, potvrđuje se da su svi antifašisti iz Sarajeva, koji su u aprilu 1945. godine upućeni u Jasenovac, nastradali tako što su otišli direktno u Gradinu na likvidaciju. Prema izjavi Ljube Miloša i ostalih optuženih jasenovačkih koljača, niko iz ove grupe nije preživio. Brza likvidacija je odabrana jer su se ustaše spremale za povlačenje i nastojale uništiti što više tragova svojih zločina.